Những ngôi làng kiểu mẫu "rập khuôn" tuyệt đẹp được công nhận di sản tại Anh

Bắt đầu từ cuối thế kỷ 18, nhiều chủ đất và nhà công nghiệp người Anh đã bắt đầu xây dựng các ngôi làng để cung cấp nhà ở cho công nhân và gia đình của họ gần nơi làm việc. Ở những nơi khác, kiểu định cư như vậy được gọi là "thị trấn của công ty". Ở Anh, họ được gọi là "làng kiểu mẫu".

Trong khi các thị trấn thuộc về một công ty thường gắn liền với ngành công nghiệp khai thác mỏ, thì ở Anh, các làng mô hình tập trung xung quanh tất cả các loại ngành công nghiệp từ xà phòng đến sô cô la. Khi bắt đầu mọc lên khắp nước Anh vào thế kỷ 18 và 19, chúng hoàn toàn trái ngược với điều kiện sống quá đông đúc của các quận thuộc tầng lớp lao động Anh thời đó. 

Các ngôi làng kiểu mẫu có mức sống cao hơn với nhà ở chất lượng cao, tiện nghi cộng đồng tích hợp, không gian mở và các môi trường vật chất hấp dẫn khác mà người lao động Anh hiếm khi được tiếp cận. Họ đã trở thành những hình mẫu - tấm gương cho những người khác noi theo.

Những ngôi làng kiểu mẫu "rập khuôn" tuyệt đẹp được công nhận di sản tại Anh

Những ngôi nhà ở Port Sunlight, một ngôi làng kiểu mẫu của Anh. Ảnh: Jorge Franganillo / Flickr

Một số ngôi làng kiểu mẫu đầu tiên được xây dựng bởi các chủ đất vì lý do thẩm mỹ. Những ngôi nhà tranh cũ của người nghèo thường làm cho tầm nhìn từ các ngôi nhà của họ nhìn ra trông có vẻ nghèo nàn. Vì vậy, các chủ đất đã phá bỏ những ngôi nhà tranh này và người dân di dời đến một cảnh quan mới tạo nên ngôi làng kiểu mẫu đầu tiên. 

Sau đó, khi Cách mạng Công nghiệp diễn ra, nhiều nhà công nghiệp đã xây dựng nhà máy ở nông thôn, đã cung cấp nhà ở cho công nhân tập trung xung quanh nơi làm việc. Không giống như các chủ đất, những người chủ này thực sự quan tâm đến phúc lợi của công nhân của họ. Những người khác nhận ra rằng giữ cho người lao động hạnh phúc bằng cách cung cấp cho họ một môi trường dân cư lành mạnh hơn là chìa khóa để tăng năng suất, điều này dẫn đến việc kinh doanh thành công hơn.

Đã từng có hơn 400 khu định cư được lên kế hoạch ở Anh. Một ví dụ ban đầu là New Lanark ở Scotland, do Robert Owen xây dựng cho các nhà máy bông của ông. New Lanark hiện là Di sản Thế giới được UNESCO công nhận.

Một trong những ngôi làng kiểu mẫu nổi tiếng nhất, Port Sunlight, được xây dựng bởi William Hesketh Lever của Lever Brothers để làm chỗ ở cho công nhân của nhà máy sản xuất xà phòng của mình. Tên bắt nguồn từ thương hiệu chất làm sạch phổ biến nhất của Lever Brothers, Sunlight.

Từ năm 1899 đến năm 1914, Lever đã xây dựng khoảng 800 ngôi nhà với 3.500 dân. Mỗi ngôi nhà được thiết kế bởi một kiến trúc sư khác nhau dẫn đến sự kết hợp tuyệt đẹp giữa các phong cách. Có cả những ngôi nhà nửa gỗ có đồ gỗ chạm khắc cũng như những tòa nhà bằng gạch với khối xây tinh xảo, lát gạch và ống khói xoắn. 

Ngôi làng vườn có phân bổ và các tòa nhà công cộng bao gồm Phòng trưng bày Nghệ thuật Lady Lever, một bệnh viện nhỏ, trường học, một phòng hòa nhạc, bể bơi ngoài trời, nhà thờ và một khách sạn ôn hòa. Lever giới thiệu các chương trình phúc lợi, và cung cấp cho lực lượng lao động của mình giáo dục và giải trí, khuyến khích giải trí và các tổ chức quảng bá nghệ thuật, văn học, khoa học hoặc âm nhạc. Ngày nay, Port Sunlight có chín trăm tòa nhà được xếp hạng cấp II.

Một ngôi làng kiểu mẫu khác, Bournville, ở Birmingham, được thành lập bởi anh em Cadbury, George và Richard. Theo Quỹ Joseph Rowntree, đây là "một trong những nơi đẹp nhất để sống ở Anh". Tuyên bố được đưa ra vào năm 2003 và nó vẫn đúng như cách đây một thế kỷ.

Những "ngôi làng kiểu mẫu" tại Anh. (Ảnh: AMP).

Ngôi làng hút du khách bởi sự đa dạng, phong phú về thiết kế

Cadburys đã xây dựng hàng trăm ngôi nhà nhỏ và cung cấp các phương tiện giải trí như hồ bơi, sân bóng đá, cricket và khúc côn cầu, đường chạy cỏ, một số sân chơi bowling và hồ câu cá vì lợi ích của công nhân và gia đình của họ. Không tính phí sử dụng các cơ sở này. 

Cadburys cung cấp giáo dục và công nhân được tạo cơ hội để hoàn thành khóa đào tạo thương mại hoặc kỹ thuật. Công ty cũng thành lập các hội đồng công việc, chẳng hạn như Hội đồng Công việc của Phụ nữ, và hỗ trợ các công đoàn ngành nghề. Họ đi tiên phong trong các chương trình lương hưu, các ủy ban công tác chung và dịch vụ y tế đầy đủ cho nhân viên.

Công ty Bolsover cũng đã phát triển hai cộng đồng khai thác kiểu mẫu ở Derbyshire vào cuối thế kỷ XIX - Bolsover (1891) và Creswell (1896). Công ty Bolsover nhằm mục đích cải thiện điều kiện sống cho thợ mỏ và gia đình của họ, tin rằng việc cung cấp cơ sở vật chất và tăng cường phúc lợi cho người lao động sẽ ngăn cản tình trạng say xỉn, cờ bạc và điều tiếng xấu. 

Những ngôi nhà ở Creswell được xây theo những vòng tròn đồng tâm, và trong những vòng tròn này là một công viên rộng lớn, một khán đài. Cả hai làng đều có câu lạc bộ, sân chơi bowling, cửa hàng xã hội hợp tác, sân cricket và trường học. Công ty cũng tổ chức nhiều sự kiện khác nhau nhằm nâng cao đời sống cộng đồng, chẳng hạn như trình diễn hoa, diễn thuyết, sự kiện thể thao, buổi hòa nhạc, trà và khiêu vũ.

Nhà sản xuất dệt may Edward Akroyd đã xây dựng hai ngôi làng kiểu mẫu tại Copley (giữa 1849 và 1853) và Ackroyden (giữa 1861 và 1863). Ngài Titus Salt cũng vậy, một nhà công nghiệp hàng đầu trong ngành công nghiệp len Yorkshire, người đã xây dựng Saltaire vào năm 1851. 

Salt xây những ngôi nhà bằng đá ngăn nắp cho công nhân của mình, cung cấp nhà rửa với nước máy, nhà tắm, bệnh viện, viện giải trí và giáo dục, và nhìn chung cung cấp điều kiện sống tốt hơn so với các khu ổ chuột ở Bradford, nơi ông chuyển doanh nghiệp và công nhân của mình. Saltaire trở thành Di sản Thế giới được UNESCO công nhận vào năm 2001.

Việc xây dựng làng kiểu mẫu đã chấm dứt vào những năm 1920. Stewartby và Silver End, đều được xây dựng vào năm 1926, một của The London Brick Company và một của Crittall Windows Ltd, là những ngôi làng kiểu mẫu cuối cùng ở Anh. Và những ngôi làng này đã hút du khách bởi sự đa dạng và phong phú về màu sắc thiết kế.